Συνέντευξη με την ποιήτρια και συγγραφέα Δρ. Χίβα Παναχί*.

Είναι σπάνιες οι περιπτώσεις ανθρώπων, που ενώ είναι πλήρως συντονισμένοι με τον παλμό της εποχής τους, ταυτόχρονα βιώνουν στο παρόν, με αυθεντικότητα και υπερηφάνεια, τις αρχαίες σημασίες της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που κομίζει κανείς όταν έρχεται σε επαφή με την Χίβα Παναχί. Το πνεύμα της ανήσυχο και αυστηρό, η ψυχή της ευαίσθητη και ο λόγος της διανθισμένος από τη μυθική παρουσία της Ανατολής. Την προσωπικότητά της διέπει μια υψηλή αίσθηση δικαιοσύνης και καθήκοντος προς την επιστήμη και την τέχνη, κατ΄ουσίαν προς τον άνθρωπο και την ελευθερία του. Μετά από τις σκληρές δοκιμασίες που πέρασε διαδοχικά στο Ιράν και στην Ελλάδα, οδηγήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, απ΄ όπου σήμερα ατενίζει τον κόσμο με αισιοδοξία και σχεδιάζει τα επόμενα πνευματικά της βήματα.

Σωτήρης Αμάραντος. Σας καλωσορίζω στο 'Πρελούδιο της Σκέψης' και σας ευχαριστώ για την ευγενική ανταπόκριση. Θα ήθελα να ξεκινήσουμε τη συνέντευξη με μερικές βιογραφικού χαρακτήρα ερωτήσεις. Κατάγεστε από μια οικογένεια με ιδιαίτερη κουλτούρα στα γράμματα και στις τέχνες. Θα ήθελα να μας δώσετε ένα γενικό περίγραμμα των πρώτων εκείνων εμπειριών που λειτουργήσαν καταλυτικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς σας και βέβαια προετοίμασαν, κατά κάποιο τρόπο, την ενασχόλησή σας με την επιστήμη και την ποίηση.

Χίβα Παναχί.  Θα σας απαντήσω από το τέλος του ερωτήματός σας. Δεν ασχολήθηκα με την ποίηση, αυτή γεννήθηκε μαζί μου, εκπηγάζει από την κορυφαία διάσταση  της ψυχής μου. Είναι το μάτι της αλήθειας μέσα μου που εκφράζεται με μεταφορικές λέξεις και εικόνες. Εγώ κατάγομαι από τον κουρδικό λαό που από αρχαιοτάτων χρονών  πίστευαν πως η τέχνη της δημιουργίας είναι ιερή και άκρως πνευματική. Την ένιωθα έντονα από παιδί και δυσκολευόμουν με το βάρος της, δυσκολευόμουν με τον κόσμο επίσης που μου φαίνονταν μικρός.  Όταν πήγαινα ταξίδια με τους δικούς  μου έβλεπα πως ο κόσμος μας αντιμετώπιζε με μια υπερβολική δόση αγάπης. Κάτι ενοχλήθηκε βαθιά μέσα μου, δεν ξέρω τι ήταν ακριβώς, απλά ήταν αφορμή να μεγεθύνεται ένα σιωπηλό  συναίσθημα μέσα μου. Δεν ήθελα να ζω υπό το φως και τα μεγαλεία των άλλων, αυτή η στάση έγινε τελικά αναπόσπαστο κομμάτι του χαρακτήρα μου.

Η οικογένεια μου συνδέεται με τις μεγάλες αρχαίες πόλεις του Κουρδιστάν. Η μητέρα του πατέρα μου υπήρξε η τελευταία κυβερνήτης πριν τις  νέες καταστροφικές αλλαγές που αφορούσαν τη χάραξη συνόρων στο Κουρδιστάν. Οι οικογένειες των πόλεων μετέφεραν την ιστορία, την παράδοση, χωρίς διακοπή, ζωντανά. Ποτέ δεν ενσωμάτωσαν την κουλτούρα της σκλαβιάς. Ο κουρδικός κόσμος έχει γλώσσα, λογοτεχνία, φιλοσοφία, μουσική, χορό, ζωγραφική, τέχνες και μετά από τις αρχές του 18ου αιώνα, απέκτησε σταδιακά εφημερίδες, φωτογραφία, κινηματογράφο και επιστήμη.

Έτσι η οικογένεια της μητέρας μου έχει αναδείξει επιστήμονες στο χώρο της ιατρικής, καλλιτέχνες στο χώρο της μουσικής, ενώ η οικογένεια του πατέρα μου έχει αναδείξει πολιτικούς, ποιητές, φιλοσόφους και σύνθετες. Ένας θείος μου έχει παγκόσμιας φήμη στο  Καμαντσα, είναι ο Κευχάν Κελχουρ. Ο Τζαφάρ Παναχί που έχει βραβευτεί στο φεστιβάλ κινηματογράφου των Καννών είναι επίσης συγγενής μου. Κάποια μέλη της οικογένειάς μας εκτοπίστηκαν σε άλλες μη κουρδικές πόλεις του Ιράν, πρόκειται για μια γνώριμη τακτική της ιρανικής εξουσίας, η οποία στόχο είχε την αποδυνάμωση των παλαιών οικογενειών των κουρδών και την αποσάθρωση της δομής της κοινωνίας μας.

ΣΑ. Προφανώς, μια έφηβη γυναίκα με τη δική σας κουλτούρα σε ένα θεοκρατικό καθεστώς αντιμετώπισε τεράστιες δυσκολίες ενσωμάτωσης. Πείτε μας λίγα λόγια για τη φύση αυτών των δυσκολιών και τις συνέπειες που είχαν στη ζωή σας.

ΧΠ. Απ΄ όπου κι αν αρχίσει κανείς την κουβέντα γι΄ αυτό πέφτει σ΄ ένα χάος. Απλά  στα παιδικά μου χρόνια με μεγάλωσαν ως άνθρωπο και όχι ως ανθρωπάκο. Το θεοκρατικό καθεστώτος δεν είχε σεβασμό για τη γυναίκα. Είχαν και άλλους λόγους να μας βλέπουν ως εχθρούς, ήταν η καταγωγή μας, το φύλο κλπ. Ποτέ δεν πέρασε ούτε περνά απ΄ την κοινωνική νοημοσύνη των Κούρδων να ενσωματωθούν με τα στοιχεία του φανατισμού, που απαξιώνουν την ζωή του ανθρώπου. Είναι εναντία στην κουλτούρα μας. Διαχρονικά και αδιάκοπα έγιναν μάρτυρες οι συμπατριώτες μου για το αγαθό της Ελευθερίας.

Όσον αφορά εμένα, είχε προηγηθεί η πολιτιστική μου συμμετοχή στα Κουρδικά Γράμματα, με απασχόλησε ιδιαίτερα το ζήτημα της ελευθερίας των γυναικών, το οποίο μου χαράχτηκε στη σκέψη και συνέθεσε μέσα μου το νόημα της αλήθειας της ζωής. Αυθόρμητα και πηγαία ξεκίνησε και η συμμετοχή μου στο «Νέο- φεμινιστικό κίνημα». 

Άλλα αυτό δημιούργησε ταραχή στους κόλπους της εξουσίας. Ήμουν μόνο 16 χρονών όταν δημιούργησα με άλλες τρεις φίλες μου το Νέο Φεμινιστικό κίνημα. Ήταν η αντίδραση μας στο λιθοβολισμό μιας συμμαθήτριας μας στο σχολείο. Οι κρατικές δυνάμεις με αυθαίρετο τρόπο είχαν προκαλέσει αυτήν την τραγωδία.

Εγώ το έμαθα λίγες μέρες αργότερα. Το κίνημα μας συγκίνησε τον κόσμο της πόλης μου. Κινητοποίησα 185,000 ανθρώπους στους δρόμους γύρω από το σχολείο. Το κίνημα είχε μανιφέστο που το έγραψα εγώ, είχε πλαίσιο λειτουργίας και στόχους.

Γι΄ αυτό φυλακίστηκα, βίωσα πόνο και έχασα πολλά. Βρέθηκα έκτος της οικογενειακής ζεστασιάς και έκτοτε, αποκόπηκα από τα πάτρια χώματα και από όλο τον κόσμο που με γνώριζε. Από τότε έως σήμερα, μπορώ να μιλώ μαζί τους μόνο  τηλεφωνικά, με μέιλ, κλπ…

ΣΑ. Επόμενος σημαντικός σταθμός στη ζωή σας ήταν η Ελλάδα. Ποιες ήταν οι αντιλήψεις σας για τη χώρα αυτή και ποιες από αυτές αποδείχτηκαν πραγματικές όταν πλέον βιώσατε ως μόνιμη κάτοικος τις συνθήκες που επικρατούν στην νεοελληνική κοινωνία;

ΧΠ. Ο πάππους μου γνώριζε οχτώ γλώσσες, ήταν ο άνθρωπος που μου δίδασκε φιλοσοφία, από αυτόν άντλησα τον τρόπο σκέψης και αντίληψης της ανθρώπινης ζωής. Πριν πάω στο σχολείο είχαμε κάνει μαζί την απολογία του Σωκράτη.  Εγώ ανάμεσα στα ξαδέλφια μου ξεχώριζα, διότι, μάθαινα εύκολα, ο πάππους μου με αποκαλούσε «το καμάρι μου». Γνώριζα για τη φιλοσοφία και την ιστορία του ελληνικού πολιτισμού από τους λογοτέχνες, τον Όμηρο, τον Σεφέρη, τον Ρίτσο, τον Ελύτη. Όλα μεταφρασμένα από άλλες γλώσσες. Ήθελα να σπουδάσω Φιλοσοφία στα Ελληνικά, το τμήμα αυτό δεν ήταν ξεκάθαρο και τελικά πήγα στις Κοινωνικές και Πολιτικές σπουδές. Είχα σοκαριστεί από το βάθος του χάους στην Αθηναϊκή πρωτεύουσα. Ένιωθα μεγάλη απογοήτευση με την καθημερινή κουλτούρα. Άλλα ένας απλός και σοφός Έλληνας, που ήταν πατέρας ενός φίλου μου, με έμαθε πως να αναζητήσω τα διαμάντια και πως να ξεπεράσω το πλήθος των αχρήστων.     

ΣΑ. Ακολουθούν σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο τμήμα κοινωνιολογίας. Εκεί είχατε την τύχη να σας ξεχωρίσει ο αείμνηστος καθηγητής Νεοκλής Σαρρής. Πόσο επηρέασε την επιστημονική σας σκέψη και την γενικότερη στάση σας στα πράγματα;

ΧΠ. Το Πάντειο Πανεπιστήμιο ήταν ένας αντιφατικός χώρος για μένα, μπήκα σαν φοιτήτρια και ήμουν 20 χρονών. Ήθελα να παρακολουθήσω τα μάθημα ώστε να μάθω την ορολογία,  τη δομή της διδασκαλίας και της επιστημονικής σκέψης, άλλα η μια απεργία ερχόταν πίσω από την άλλη. Με το χέρι στην καρδιά έκανα τιτάνια προσπάθεια …

Τον αείμνηστο Δάσκαλο, τον Νεοκλή Σαρρή τον γνώρισα σε ένα από τα πρώτα μαθήματά μας που αφορούσε την Φιλοσοφία στην Μ. Ασία και τις ρίζες της γέννησης της ελληνικής κοινωνίας και τους νεοπλατωνιστές.  Σηκώθηκα και του απήγγειλα Μαβλανα Ρούμι που εντάσσεται σε αυτούς. Ο Ρούμι είναι ένας κορυφαίος ποιητής- στοχαστής που το ένα τέταρτο ενός έργου του το ξέρω απ’ έξω. Ο Δάσκαλος ένιωσε μεγάλη έκπληξη από το γεγονός.  Είχα και εγώ συγκινηθεί απερίφραστα από τον Δάσκαλο. Έμοιαζε ο τρόπος και η φυσιογνωμία του στον πάππου μου. Ένας φίλος μου μάλιστα πήγε και του είπε ότι έχει περάσει από το μυαλό μου ότι είναι σαν τον παππού μου. Ξέσπασε στα γέλια, άλλα εκτίμησε την παιδεία και το αγνό μυαλό μου. Γυρνούσα από βιβλιοθήκη σε βιβλιοθήκη στην Αθήνα, μελέτησα όσο δεν περιγράφεται. Και μελέτησα και όλα τα έργα του Δάσκαλου μας. Επειδή γνώριζα τι πάει να πει η αίσθηση της γλώσσας, αντιλήφτηκα πως μιλάει και γραφεί κομψά και άριστα ελληνικά.  Οι αποδόσεις μου ήταν Άριστες και τα βήματα μου ήταν κατά τα λεγόμενα του «Άλματα».

Είχα επαφές με την οικογένεια του και όταν αρρώστησε γίναμε πατέρας και κόρη. Αξιώθηκα λιγάκι να τον φροντίσω, να μου λέει για τους πόνους του, να μου δίνει συμβουλές για την ζωή μου. Ανησυχούσε πολύ για το μέλλον της Ελλάδας. Η οικογένεια μου από μακριά τον ήξεραν, δάκρυσαν όλοι διότι γνώριζαν πόσο σημαντικός ήταν για μένα και τι θαυμάσιος άνθρωπος ήταν.  Είναι ο Έλληνας πατέρας που μου εμφύτεψε μια σπάνια ελληνική ευαισθησία και μια άλλη δυνατή πνευματική ταυτότητα που έχει μέσα της την πνοή της Πόλης (η καταγωγή του ήταν απ΄ την Κωνσταντινούπολη).  Μου έμαθε πως είναι αυτές οι αρχαίες ταυτότητες, αδελφικές και πονεμένες και πως η μια είναι συνέχεια της άλλης.

Φυσικά, η ζωή με ευλόγησε επίσης να αποκτήσω πνευματική σύνδεση και σχέση με μια άλλη ιστορική ελληνική οικογένεια, την οικογένεια του Βαλαωρίτη από την Λευκάδα. Είναι δικοί μου άνθρωποι επίσης αυτοί. Ο Νάνος Βαλαωρίτης μάλιστα μου προλόγισε το πρώτο μου ποιητικού έργο στα ελληνικά. Ο Νάνος είναι ο τελευταίος άνθρωπος από την γένια του ΄30. Οπότε κουβαλάω μέσα μου κομμάτια του ιστορικού πολιτιστικού γίγνεσθαι της Ελλάδας. Δεν ήρθα και δεν ζούσα ως ξένη, άλλα ως ποιήτρια. 

ΣΑ. Ταυτόχρονα με το επιστημονικό σας έργο δραστηριοποιείστε και στο πεδίο της λογοτεχνίας και συγκεκριμένα της ποίησης. Θα θέλατε να αναφερθείτε στα θέματα που απασχολούν την ποιητική σας γραφή;

ΧΠ. “τά πάντα ρεί” J

ΣΑ. Θα μπορούσατε να εντάξετε τον εαυτό σας σε κάποια συγκεκριμένη ποιητική σχολή;

ΧΠ. Δεν μου αρέσουν οι σχολές και τα πλαίσια...

ΣΑ. O κόσμος της ποιήτριας Παναχί, πόσο διαφορετικός είναι από αυτόν της καθημερινότητας και πόσο εύκολα εισέρχεται «θεραπευτικά» ο πρώτος στο δεύτερο;

ΧΠ. Ο πραγματικός κόσμος είναι σκληρός, όμως και ο κόσμος της δημιουργίας έχει πόνο, απλά στα παιδικά μου χρόνια γεύτηκα την απολυτή χαρά, είμαι πολύ χαρούμενη γι΄ αυτό και προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα με χιούμορ.

ΣΑ. Εδώ και περίπου δυο χρόνια αναγορευτήκατε διδάκτορας στις κοινωνικές επιστήμες. Πόσο πρόθυμο είναι το ελληνικό κράτος να αξιοποιήσει νέους και πολλά υποσχόμενους επιστήμονες;

ΧΠ. Είμαι άκρως απογοητευμένη από το λεγόμενο Ακαδημαϊκό χώρο στην Ελλάδα. Στην μετά, του αειμνήστου Δάσκαλου μου, εποχή κατάλαβα πόσο κακή είναι η ποιότητα τους.  Η πνευματική δραστηριότητα έχει μεταβληθεί σε εργαλείο εκτέλεσης έργου για τις διάφορες μορφές εξουσίας. Το Πανεπιστήμιο από ναός της γνώσης έχει γίνει ό,τι άλλο θες εκτός από αυτό. Με λύπη μου διαπίστωσα πως ένα μεγάλο κομμάτι του κράτους και του πανεπιστημιακού χώρου ελέγχεται από αυτούς που ο σκοπός τους είναι να διώξουν του Αρίστους για να μην κινδυνέψουν και να μην φαίνεται η γύμνια και η ασχήμια τους.

Εγώ που υπήρξα ξένη, χαμηλών τόνων γυναίκα, σοβαρή στο έργο μου έγινα στόχος τους μόλις πέθανε ο Σαρρής. Πίστευαν πως είμαι μια ανόητη και πεταμένη σε μια γωνία της Αθήνας. Δεν το κοίταξαν καν ότι είμαι πασίγνωστη στο εξωτερικό και είναι επικίνδυνο για το στυλ της χώρας να υποστώ πολιτικό διωγμό. Και όμως το έπραξαν.

Δεν είναι λόγια ή φαντασία, υπάρχουν μάρτυρες για όλα εκείνα που βίωσα. Ήταν πραγματικός Γολγοθάς. Η αλήθεια είναι εδώ και θα φανερωθεί. Ελπίζω κάποια στιγμή να νικήσει το φως,  στον πνευματικό και επιστημονικό κόσμο της Ελλάδος και να επέλθει η κάθαρση…

ΣΑ. Πόσο διαφορετικές είναι οι συνθήκες στο εξωτερικό για να μπορέσει κάποιος να αναπτύξει τις όποιες δημιουργικές του ικανότητες;

ΧΠ. Στο εξωτερικό εκτιμούν την ποιότητα, τη σοβαρότητα, οπότε δεν υπάρχουν οι μοχθηροί να σε εξοντώσουν και εάν υπάρχουν είναι λίγοι, τους οποίους μπορείς να βάλεις στη θέση τους και να δικαιωθείς αν σε ενοχλήσουν. Δεν υπάρχουν Αγάδες και αφέντες των γραμμάτων ή τσιφλικάδες που φέρονται χίλιες φορές χειρότερα από τον Σουλτάνο. Οθωμανικές και αραβικές δομές δεν υφίσταται για να αποτελειώσουν τους αδύναμους ή εκείνους που δεν έχουν  καβάτζα, όπως λέμε στη γλώσσα του λαού. Αυτές οι δομές είναι λεκές και ντροπή για τη σημερινή Ελλάδα. 

ΣΑ. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προοπτικές διεξόδου από την κρίση της ελληνικής κοινωνίας και τι ρόλο θα μπορούσε να έχει σε αυτή την προσπάθεια ο πνευματικός κόσμος;

ΧΠ. Ο ρόλος των ανθρώπων του πνεύματος είναι να υπηρετήσουν την αλήθεια και να εργάζονται γι΄ αυτήν και όχι για τις τσέπες και την προβολή τους, αλλά δυστυχώς αυτοί πολλές φορές μοιάζουν με άδεια κουτιά…

ΣΑ. Ίσως θα έπρεπε πριν μιλήσω για πνευματικό κόσμο, να σας ρωτούσα τι νομίζεται ότι χαρακτηρίζει έναν πνευματικό άνθρωπο;

ΧΠ. Η ακεραιότητα και η αλήθεια, στοιχειά που κτίζονται και δεν χαρίζονται.

ΣΑ. Έχετε εμπειρίες ζωής πολλών διαφορετικών πολιτισμών. Χωρίς να μπαίνουμε σε εξαντλητικές αναλύσεις, θεωρείτε ότι μπορεί να υπάρξει ουσιαστικός διάλογος μεταξύ του ισλαμικού κόσμου και της εκκοσμικευμένης χριστιανικής Δύσης ή πρόκειται για ένα εγχείρημα a priori καταδικασμένο στις εξουσιαστικές αξιώσεις της καπιταλιστικής οργάνωσης και στην ισλαμική δεσποτική αντίληψη της ζωής;

ΧΠ. Αν μου επιτρέπετε είναι μια λανθασμένη ερώτηση, γιατί; Γιατί  οι σχέσεις κεφαλαίου και πολιτικής, δηλαδή, οι δομές της παγκόσμιας οικονομίας, διαμορφώνουν και επηρεάζουν τα πάντα. Οι θρησκείες είτε ειρηνικές είτε μη ειρηνικές  κινούνται και μεταβάλλονται  συνεχώς. Με άλλα λόγια, η κοσμολογικές αλλαγές του μέλλοντος σε συνδυασμό με την πολιτική οικονομία οικοδομούν μια νέα εποχή που θα τη δούμε στα επόμενα πενήντα με εκατό χρόνια.

ΣΑ. Τα επόμενα επιστημονικά και ποιητικά σας σχέδια ποια είναι;

ΧΠ. Ήδη έχω τελειώσει τη συγγραφή του νέου μου βιβλίου που θα κυκλοφορήσει σύντομα στην ΝΥ, στις Ηνωμένες Πολίτες. Τα ποιήματα αυτά τα έχω μεταφράσει από τα Κουρδικά και μια φίλη μου τα έχει επιμεληθεί στα Αγγλικά.  Έχει τριάντα έξι ποιήματα, τα δεκαεπτά από τα οποία δεν είναι δημοσιευμένα ούτε στα Κουρδικά ούτε στα Ελληνικά.  Και φυσικά θα μπω σε ένα μεγάλο Πανεπιστήμιο το νέο εξάμηνο και ήδη είμαι απασχολημένη με κάποια αλλά πράγματα που ετοιμάζω…

ΣΑ. Θα ήθελα, εάν δεν έχετε αντίρρηση, να κλείσουμε αυτή τη συνέντευξη με ένα δικό σας ποίημα.

ΧΠ. Πολύ ευχαρίστως…

Σύντροφος

Ο ιδρώτας ενός ποιήματος.

Στους μυστηριώδεις λόφους

Στην βαλίτσα κουβαλώ το ύψος μου,

Μαζί με ένα χρωματισμένο υπονοούμενο ταξιδεύω

Λες ακόμη να προσμένω

Να με κοροϊδεύει ο  Αχρίμαν*

Ή να ερωτευτώ τον ήλιο αμαρτωλό κορίτσι;

Λες να κατάγομαι

Από την χώρα των κυττάρων

Λες μια πειθαρχική βροντή

Να με κάνει βροχή του έρωτα;

Λες εκεί στα βάθη του χωραφιού

Στου νοθεμένου πόνου του δειλινού

Εκεί το χαμόγελο μου λες ακόμη να είναι μια μίμηση

Στο χαρούμενο καθρέφτη;

Του ψεύτικου λεπτού της μέρας

Μέσα στην ανάσα της ύπαρξης μας

Απ’ το φάντασμα με το μαύρο φόρεμα

Μου λες πώς να ξεφύγω;

Η σκιά του πάντως με φοβίζει

Έψαχνα στα παραμύθια

Στους θρύλους των παλιών εποχών

Την μέρα που δεν θα ξημερώσει

Από τις φημισμένες χίλιες νύχτες

Ένα γκρί τραγούδι

Του καταραμένου έρωτα

Από πού έχει έρθει;

Στην βαλίτσα κουβαλώ το ύψος μου

Το παραμυθένιο παλικάρι της βροχής

Χίλιες νύχτες το λένε

Πώς ταξιδεύω

* Αχρίμαν : το  πνεύμα του κακού

Δρ. Χίβα Παναχί, 1996, Κουρδιστάν,

*Η Χίβα Παναχί γεννήθηκε το 1980 στην πόλη Σίνα του Ιρανικού Κουρδιστάν, όπου και πήγε σχολείο. Από την ηλικία των 13 ετών άρχισε να δημοσιεύει τα ποιήματα και τα άρθρα της στα περιοδικά της γενέτειράς της. Σήμερα συνεργάζεται τακτικά με πολύ γνωστά λογοτεχνικά περιοδικά του ιρακινού Κουρδιστάν και της Ευρώπης. Το 1997 με άλλες τρεις κοπέλες αντέδρασαν στο λιθοβολισμό μιας συμμαθήτριάς τους από το θεακρατικό καθεστώς, με συνέπεια να φυλακιστούν. Υπό τις νέες συνθήκες αναγκάστηκε να φύγει από το Ιράν και αρχικά βρήκε καταφύγιο στο Ιράκ, όπου έμεινε δύο χρόνια. Το 2000 ήρθε στην Ελλάδα με υποτροφία του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών. Είναι πτυχιούχος κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών στο ίδιο Τμήμα. Είναι επίσης μέλος της Κουρδικής Ακαδημίας που εδρεύει στο Παρίσι. Μιλάει άπταιστα κουρδικά, περσικά, αραβικά, ελληνικά και αρκετά καλά αγγλικά. Έχει εκδώσει πέντε βιβλία στα κουρδικά ("Τα μυστικά του χιονιού", ένα δοκίμιο για την ιστορία και τρεις μεταφράσεις έργων του Αισχύλου, του Αριστοτέλη και της Σούζαν Ντον). Η συλλογή ποιημάτων "Τα μυστικά του χιονιού" -που τη μεταγραφή τους στα ελληνικά επιμελήθηκε η ίδια- αποτελεί την πρώτη παρουσία της στα ελληνικά γράμματα.